در دنیای پر رقابت امروز، هر کسب و کار کوچک یا بزرگ برای بقا و رشد، باید نگاه دقیقی به امور مالی خود داشته باشد. گاهی یک تصمیم درست در محاسبه مالیات، می تواند تفاوت بین سوددهی و زیان را رقم بزند. بسیاری از صاحبان مشاغل و حتی حسابداران تازه کار هنوز به درستی نمی دانند که دولت چگونه عوارض ها را محاسبه می کند و چه تأثیری بر جریان نقدینگی شرکت دارند. در همین میان، تفاوت مالیات های بر ارزش افزوده و عملکرد از مهم ترین مفاهیمی است که درک آن برای هر فعال اقتصادی ضروری محسوب می شود. اگر شما هم می خواهید بدانید این دو نوع عوارض دقیقا چه تفاوت هایی دارند و چطور باید آن ها را مدیریت کنید، در ادامه همراه ما باشید تا موضوع را به زبان ساده بررسی کنیم.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
اصطلاح «مالیات بر ارزش افزوده» (VAT) به معنای عوارضی است غیرمستقیم که در طول زنجیره تولید، توزیع و فروش کالا یا خدمت، از ارزش افزوده شده گرفته می شود. به عبارت بهتر، زمانی که یک کالا از مرحله اولیه به مرحله مصرف نهایی می رسد، در هر مرحله تولید یا خدمات، ارزشی به آن افزوده می شود. همچنین، عوارض مربوط به این ارزش افزوده باید اخذ گردد. در این نوع عوارض، مصرف کننده نهایی در عمل عوارض را می پردازد، ولی مودی اصلی، عرضه کننده است که عوارض را جمع آوری کرده و به نهاد مالیاتی منتقل می کند.
گاهی برخی افراد مالیات فروش را با عوارض بر ارزش افزوده اشتباه می گیرند. در حالی که عوارض فروش تنها در مرحله نهایی فروش کالا یا خدمت از مصرف کننده دریافت می شود. برای آشنایی کامل با تفاوت این دو، پیشنهاد می کنیم مقاله ی مالیات فروش چیست و چطور آن را محاسبه کنیم؟ را مطالعه نمایید.
نحوه محاسبه عوارض بر ارزش افزوده
به عنوان مثال ساده: فرض کنید تولیدکننده ای ماده خام را به قیمت «X» خریداری می کند. سپس بعد از فرآوری، محصول نهایی را به قیمت «Y» می فروشد. اگر درصد عوارض بر ارزش افزوده برای آن دوره ۱۰٪ باشد، تولیدکننده عوارضی را که از مشتری دریافت کرده است (یعنی ۱۰٪ × Y) محاسبه می کند. سپس عوارضی را که قبلا در خرید (یعنی ۱۰٪ × X) پرداخت کرده است، کسر می کند و مابه التفاوت را به دولت می پردازد.
ویژگی‌های اصلی عوارض بر ارزش افزوده
- مالیات غیرمستقیم است؛ یعنی مصرف کننده آن را به عنوان بخشی از قیمت کالا یا خدمت پرداخت می کند.
- در تمام مراحل تولید، توزیع و فروش اعمال می شود.
- نرخ آن برای بسیاری از کالاها و خدمات در ایران برای سال ۱۴۰۴، برابر با ۱۰٪ تعیین شده است.
- مودی می بایست در هر دوره، گزارش عملکرد مالی ارائه دهد و عوارض را واریز کند.
مالیات عملکرد چیست؟
اصطلاح مالیات عملکرد یا مالیات بر درآمد به نوعی از عوارض گفته می شود که از عملکرد اقتصادی بنگاه ها، شرکت ها یا افراد حقیقی بر اساس درآمد یا سود آنها اخذ می گردد. در این سیستم، مودی (شرکت یا شخص حقیقی) باید درآمدها و هزینه های خود را طی دوره مالی مشخص محاسبه کند، سود یا زیان را استخراج نماید و سپس بخش مشخصی از سود را به عنوان عوارض پرداخت نماید.
نحوه محاسبه مالیات عملکرد
- فرمول عمومی: مالیات عملکرد = (درآمد ناخالص – هزینه های قابل قبول) × درصد عوارض
برای مثال، شرکت هایی که مطابق ماده ۱۰۵ قانون عوارض های مستقیم فعالیت می کنند، باید ۲۵٪ از سود خالص خود را به عنوان عوارض بپردازند. همچنین برای اشخاص حقیقی صاحب مشاغل، نرخ ها به صورت پلکانی تعیین شده است.
ویژگی‌های اصلی عوارض درآمد
- مالیات مستقیم است؛ یعنی به صورت مستقیم از سود یا درآمد مودی برداشته می شود.
- بر اساس دوره مالی (مثلاً یک سال مالی) محاسبه می شود.
- مودی باید گزارش عملکرد مالی ارائه دهد. برای اشخاص حقوقی معمولاً تا ۴ ماه پس از پایان سال مالیava زمان است.
- نرخ آن و نحوه محاسبه برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است.
تفاوت‌های کلیدی میان عوارض بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد
برای درک بهتر، در ادامه به مهم ترین تفاوت ها اشاره می کنیم:
مشاغل معاف از مالیات
برخی از مشاغل طبق قانون مالیات های مستقیم از پرداخت هزینه قانونی معاف هستند. آشنایی با مشاغل معاف از عوارض به صاحبان کسب و کار کمک می کند تا از حقوق قانونی خود استفاده کنند و عوارض را به صورت دقیق تری محاسبه نمایند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به مقاله ی مشاغل معاف از مالیات مراجعه نمایید.
جمع بندی
«مالیات» یکی از ارکان اصلی نظام کشور است و دو دسته مهم آن یعنی عوارض بر ارزش افزوده و عوارض درآمد هر یک قوانین خاص خود را دارند. اگرچه هر دو به شکل مستقیم یا غیرمستقیم درآمد دولت را تأمین می کنند، اما ماهیت، نحوه محاسبه، مودیان و دوره های پرداخت آن ها متفاوت است. بنابراین کسب و کارها، شرکت ها و مودیان حقیقی باید با آگاهی کامل نسبت به هر دو اقدام کنند تا از ریسک های مالیاتی جلوگیری نمایند. همچنین، بتوانند از معافیت ها یا بخشودگی های قانونی نیز بهره مند شوند.