در سالهای اخیر، مالیات بر گردش حساب بانکی به یکی از مهمترین دغدغه‌های جامعه و فعالان اقتصادی در ایران تبدیل شده است. رویکرد جدید سازمان امور مالیاتی کشور برای جلوگیری از فرار مالیاتی، افزایش شفافیت مالی و بهبود درآمدهای دولتی، نظارتی جدی بر تراکنش‌های بانکی مردم ایجاد کرده است. این رویکرد، اگرچه هدفش عدالت و شفافیت اقتصادی است، اما ابهاماتی درباره مفهوم، فراگیری، نحوه و نرخ محاسبه مالیات ایجاد کرده است.
در ادامه این مطلب به زبان ساده به مفهوم مالیات بر گردش حساب، فرآیند بررسی حسابهای مشکوک، مراحل و روش محاسبه مالیات برای حسابهای شخصی و نکات مهم برای شهروندان خواهیم پرداخت.
مالیات بر گردش حساب چیست؟
مالیات بر گردش حساب به مالیاتی گفته می‌شود که بر اساس میزان تراکنش‌های مالی (واریز و برداشت) طی یک دوره مشخص (معمولاً یک سال) برای یک حساب بانکی وضع می‌شود. در واقع، اگر مجموعه گردش مالی حسابهای یک شخص، از آستانه مشخصی بالاتر باشد، سازمان امور مالیاتی نسبت به پیگیری منشأ و شفافیت آن حساسیت ویژه‌ای نشان خواهد داد. هدف از این نوع مالیات، شناسایی درآمدهای پنهان، جلوگیری از فرار مالیاتی و نظم بخشیدن به جریان مالی افرادی است که به هر دلیل مشکوکی به فعالیت اقتصادی بدون ثبت یا اظهارنامه‌های مالیاتی، مشغول هستند. این مالیات عمدتاً متوجه حساب‌هایی است که گردش مالی بالایی دارند و با فعالیت شغلی یا تجاری مرتبط نیستند یا مدارک کافی برای صحت منشأ وجوه‌شان وجود ندارد. حساب‌هایی که تراکنش‌های آنها غیرعادی یا بالاتر از سقف‌های معمول باشد، مشمول بررسی و در صورت اثبات، مشمول مالیات می‌شوند.
کدام حساب‌ها مشمول مالیات بر گردش حساب می‌شوند؟
تمام حسابهای بانکی (سپرده یا جاری) از نوع حقیقی (شخصی) یا حقوقی (کسب‌وکاری) مشمول بررسی گردش حساب هستند. با این حال، حساب‌هایی که ماهیت شخصی دارند اما مبالغ زیادی جابجا می‌کنند، بیش از پیش کانون توجه هستند. در قوانین جدید، بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی با استفاده از دو شاخص به سراغ حسابهای مشکوک می‌روند:
- تعداد تراکنش بالا: اگر تعداد تراکنش‌های واریزی (نه برداشت) در سال، بیش از 100 عدد باشد.
- حجم تراکنش بالا: اگر مجموع واریزی‌های یک حساب بانکی در یک سال بالاتر از 500 میلیون تومان باشد.
هر شخص حقیقی یا حقوقی که یکی از این دو شرط را دارا باشد، حسابش در لیست بررسی قرار می‌گیرد. البته حسابهای با گردش کمتر از این دو شرط، فعلاً معاف هستند، اما امکان اصلاح یا تغییر قوانین در آینده وجود دارد.
روند بررسی و محاسبه مالیات
بررسی گردش حساب و تعیین مالیات بر گردش حساب دارای مراحل زیر است:
- شناسایی حساب مشکوک: بانک یا سازمان امور مالیاتی با توجه به اطلاعات دریافتی، حساب‌هایی که گردش بالا دارند را شناسایی می‌کند و پیامک یا اخطاری برای صاحب حساب ارسال می‌شود.
- توضیح و ارائه مستندات توسط دارنده حساب: به صاحب حساب فرصت داده می‌شود تا مدارک و مستندات خود (نظیر اسناد فروش ملک، وام، ارث، انتقال وجه خانوادگی و غیره) را برای اثبات غیر تجاری یا معاف بودن تراکنش‌ها ارائه کند.
- محاسبه درآمد مشمول مالیات: پس از کسر واریزی‌هایی که با اسناد، غیر تجاری بودن آنها اثبات شده (مانند وام، قرض، هزینه درمان، انتقال وجه بین حسابهای شخصی و…)، مانده به عنوان درآمد مشکوک شناسایی و مشمول مالیات می‌شود.
- اعمال نرخ مالیات: درآمد مشمول مالیات طبق نرخ‌های ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم برای اشخاص حقیقی محاسبه می‌شود.
- پرداخت مالیات و رفع مسدودی (در صورت مسدودی): اگر مالک حساب، مالیات متعلقه را نپردازد یا دلایل او از نظر سازمان قانع کننده نباشد، حساب ممکن است مسدود شود.
نکته: برای اشخاص حقوقی (شرکت‌ها)، نرخ مالیات بر گردش حساب 25 درصد است و محاسبه به شکل ساده‌تری انجام می‌شود.
جدول نحوه محاسبه مالیات گردش حساب برای اشخاص حقیقی
| سطح درآمد سالانه مشمول مالیات. | نرخ مالیات. |
| تا 50 میلیون تومان. | 15% |
| 50 تا 100 میلیون تومان. | 20% |
| بیشتر از 100 میلیون تومان. | 25% |
اگر گردش سالانه یک فرد 7 میلیارد تومان باشد و صاحب حساب، اسناد 4 میلیاردی بابت فروش ملک یا وام را ارائه دهد (اسناد معتبر)، 3 میلیارد تومان باقیمانده به عنوان درآمد مشکوک در نظر گرفته و طبق جدول فوق مشمول مالیات می‌شود.
نکات مهم برای حسابهای شخصی
- حساب‌هایی با کارکرد خانوادگی (وام، خرید منزل، ارث، انتقال وجه بین حسابهای شخصی) معمولاً پس از اثبات، مشمول مالیات نمی‌شوند.
- اگر فرد دلایل و اسناد کافی برای منشأ تراکنش‌ها ارائه نکند، برایش مالیات در نظر گرفته می‌شود و احتمال جریمه (تا 30 درصد مازاد) وجود دارد.
- حسابهای تجاری که به اشتباه به عنوان حساب شخصی استفاده می‌شوند (یا بالعکس) ممکن است مشمول مالیات‌های سنگین شوند.
- رعایت نظم اسناد و حفظ مدارک برای اثبات منشأ پول‌ها بسیار حیاتی است.
- مشاغل مجازی، اینفلوئنسرها و فعالان اینترنتی هم امروزه مشمول مالیات بر گردش حساب و درآمد شده‌اند.
- در صورت اعتراض یا مشکل، امکان مراجعه به سامانه tax.gov.ir برای پاسخ به ابلاغیه و استعلام آنلاین تراکنش‌های مشمول مالیات وجود دارد.
جرایم عدم همکاری
اگر کسی از ارائه اسناد مدارک خودداری کند یا درآمد واقعی را کتمان کند، جریمه غیر قابل بخشودگی تا 30 درصد مالیات متعلقه در نظر گرفته می‌شود. برای شرکت‌ها نیز همین مقررات با نرخ بالاتر وضع شده است.
چگونه شفافیت مالی خود را افزایش دهیم؟ معرفی نرم‌افزار حسابداری رایما
مدیریت مدارک، ثبت دقیق خرید و فروش، تفکیک حسابهای تجاری از شخصی و گزارش‌گیری مرتب، کلید سلامت مالی و جلوگیری از مشکلات مالیاتی است. یکی از بهترین ابزارهای این حوزه، نرم‌افزار حسابداری رایما است که با امکانات متنوع، نیازهای فروشگاه‌ها و کسب‌وکارها را پاسخ می‌دهد:
ویژگی‌های کلیدی نرم‌افزار حسابداری رایما
- ثبت خودکار تراکنش‌های مالی، ثبت فاکتور خرید/فروش، مدیریت اسناد و هزینه‌ها
- سازگار با انواع کسب‌وکارها (سوپرمارکت، پوشاک، رستوران و…)
- گزارش‌گیری سریع سود، زیان، بدهی و گردش حساب
- پشتیبانی از اتصال به کارتخوان، بارکدخوان و کالر آیدی
- یادآوری سررسید چک‌ها و هشدار مانده حساب
- ثبت تمام نقل و انتقالات بانکی (با قابلیت تعریف شرح برای هر واریز و برداشت)
- نصب سریع، محیط کاربرپسند و نسخه دمو رایگان
- یکسال پشتیبانی رایگان و لایسنس دائمی
با بهره‌گیری از ویژگی‌های نرم‌افزار حسابداری رایما، اسناد و اطلاعات مالی کسب‌وکار خود را شفاف‌سازی و در مواجهه با بررسی‌های مالیاتی، مدارک لازم را به راحتی در اختیار سازمان مالیاتی قرار دهید. جهت مشاوره رایگان، کسب اطلاعات جامع درباره قیمت نرم افزار حسابداری، امکانات و دانلود نسخه آزمایشی نرم‌افزار رایما، می‌توانید با کارشناسان این مجموعه تماس حاصل نمایید.
سخن پایانی
مالیات بر گردش حساب یک ابزار برای شفافیت مالی و مبارزه با پولشویی است اما می‌تواند چالش‌هایی برای مردم عادی ایجاد کند. اطلاع‌رسانی صحیح، نگهداری اسناد و شفاف بودن تمام دریافتی‌ها و واریزی‌ها مهمترین توصیه به دارندگان حساب است.
نحوه مالیات بر گردش حساب شخصی به صورت پلکانی بر اساس مانده تراکنش‌های تأیید نشده شما خواهد بود. معافیت‌هایی نیز برای هزینه‌های غیر تجاری و خانوادگی پیش‌بینی شده است. در نهایت، به همه توصیه می‌کنیم که فعالیت‌های مالی خود را همراه با دریافت و نگهداری اسناد پیش ببرند تا در صورت بررسی، امکان ارائه توضیح و اثبات منشأ تراکنش‌ها وجود داشته باشد. انتخاب یک نرم‌افزار حسابداری حرفه‌ای مانند رایما نه تنها روند مدیریت مالی را ساده و خودکار می‌کند بلکه امنیت و اعتبار کسب‌وکار شما را نیز افزایش می‌دهد.